توافق در وقت اضافه

مذاکرات اقلیمی سازمان ملل متحد در جمهوری آذربایجان، موسوم به کاپ۲۹، در وقت اضافه و به دنبال مطرح شدن احتمال فروپاشی آن، با تصویب توافق ۳۰۰میلیارد دلاری به پایان رسید. به گزارش الجزیره، مذاکره‌کنندگان در مذاکرات آب و هوای سازمان ملل متحد روی یک هدف ۳۰۰میلیارد دلاری برای کمک به کشورهای در حال توسعه برای سازگاری با تغییرات آب و هوایی توافق کردند؛ اما بسیاری از کشورهای فقیرتر این توافق را ناکافی می‌دانند.
بر اساس توافقی که یکشنبه به تصویب رسید، کشورهای ثروتمند متعهد شدند که تا سال‌۲۰۳۵ سالانه دست‌کم ۳۰۰میلیارد دلار برای مقابله با تغییرات اقلیمی به کشورهای در حال توسعه کمک کنند. اجلاس باکو که از دو هفته پیش آغاز شده بود به دنبال تشدید اختلافات بر سر مسائل بودجه، با یک روز تمدید به روز شنبه کشیده شد. عصر شنبه به‌دنبال خروج خشمگینانه نمایندگان شماری از کشورها از محل اجلاس، احتمال فروپاشی توافق مطرح شد؛ اما بامداد یکشنبه اعلام شد که توافق ۳۰۰میلیارد دلاری به تصویب رسید. کشورهای ثروتمند رقم اولیه ۲۵۰میلیارد دلار را پیشنهاد کرده بودند و کشورهای فقیرتر از رقم بیش از یک تریلیون دلار سخن گفته بودند.
اختلافات کاپ۲۹ بین کشورهای ثروتمند از جمله ایالات متحده و اتحادیه اروپا از یک‌سو و سایر کشورهایی که عمدتا در سه گروه «کشورهای کمتر توسعه‌یافته» «اتحاد کشورهای کوچک جزیره‌ای» و «گروه۷۷» دسته‌بندی می‌شوند، مطرح بود. به گزارش خبرگزاری فرانسه، با وجود انتقادها و نگرانی‌ها، دستیابی به توافق در زمینه «تعدیل کربن» یک گام بزرگ رو به جلو در موضوعی است که از سال‌ها پیش در مذاکرات اقلیمی مطرح بوده است. خبرگزاری رویترز نیز تاکید کرده است جهان پس از نزدیک به یک دهه تلاش برای تنظیم مقررات اعتبار کربن، سرانجام به توافقی در این زمینه دست یافت.
این خبرگزاری نیز یادآور شده است رقم ۳۰۰میلیارد دلار بسیار کمتر از بودجه‌ای است که کشورهای فقیرتر امیدوار بودند برای طرح‌های خود جذب کنند. اجلاس اقلیمی کاپ۲۹ در حالی برگزار شد که بازگشت قریب‌الوقوع دونالد ترامپ به کاخ سفید تردیدهایی بر سر توافق به‌دست‌آمده ایجاد کرده است. ترامپ گفته است که آمریکا را از تلاش‌های بین‌المللی اقلیمی خارج خواهد کرد. او همچنین کریس رایت را به‌عنوان گزینه خود برای تصدی وزارت انرژی آمریکا معرفی کرده که یک مدیر نفتی و طرفدار سوخت‌های فسیلی است و با طرح‌های مربوط به مقابله با تغییرات اقلیمی مخالفت کرده است.
به‌سوی تعدیل کربن
ابتکار خرید و فروش اعتبار «تعدیل کربن» طرحی است که در ماده۶ «پیمان پاریس» مصوب سال۲۰۱۵ ذکر شده است. این ماده به جای معاملات غیرشفافی که پیش از آن بین شرکت‌ها رواج داشت، به دولت‌ها نیز اجازه داد در تجارت فرامرزی تعدیل کربن شرکت کنند. ایده کلی این طرح این است که کشورهای آلاینده و ثروتمند می‌توانند «اعتبار تعدیل کربن» بخرند و هزینه آن را به کشورهایی بپردازند که در اهداف کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای عملکرد بهتری دارند. به گزارش خبرگزاری فرانسه، هم کشورهای ثروتمند و هم کشورهای در حال توسعه به این خرید و فروش روی خوش نشان داده‌اند. با این حال شماری از نهادهای مدافع محیط زیست افزون بر انتقادهای شدید خود از «دیر و کم‌بودجه بودن» توافق باکو، از مشکلاتی که خرید و فروش اعتبار کربن در عمل پدید خواهد آورد، ابراز نگرانی کرده‌اند. اجلاس کاپ۲۹ همچنین در سالی برگزار شد که دانشمندان می‌گویند قرار است گرم‌‌ترین سال ثبت‌شده در تاریخ باشد.
تردید در اثرگذاری توافق
رقم ۳۰۰میلیارد دلار نسبت به وعده قبلی، یعنی۱۰۰میلیارد دلار افزایش داشته است؛ اما همچنان ۲۰۰ میلیارد دلار کمتر از رقمی است که توسط یک گروه متشکل از ۱۳۴کشور در حال توسعه درخواست شده بود. هدف بزرگ‌تر ۱.۳تریلیون دلاری در سال نیز بخشی از این معامله بود؛ اما بیشتر آن از منابع خصوصی حاصل می‌شد. نماینده هند، لینا ناندان، این توافق را «توهم» خواند. او گفت: «میزان پیشنهادی برای بسیج کشورها بسیار ضعیف است.»
او تصریح کرد: «این مبلغ ناچیز است. این سند چیزی در حد یک توهم است. به نظر ما این به چالش بزرگی که همه ما با آن روبه‌رو هستیم، پاسخ نخواهد داد.» ساعاتی پیش از توافق، هیات‌هایی از کشورهای جزیره‌ای کوچک و کشورهای کمتر توسعه‌یافته از مذاکرات درباره بسته کمک مالی خارج شدند و گفتند که منافع مالی آب و هوایی آنها نادیده گرفته شده است. سدریک شوستر، رئیس ساموایی اتحادیه کشورهای جزیره کوچک، ائتلافی از کشورهایی که با افزایش آب دریاها تهدید می‌شوند، گفت: ««ما همین الان بیرون رفتیم. ما برای یک معامله منصفانه به اینجا نزد کاپ آمدیم. ما احساس می‌کنیم که صدای ما شنیده نشده است.» ایوانز نجوا رئیس گروه کشورهای کمتر توسعه‌یافته گفت: «توافق فعلی برای ما غیرقابل قبول است.
ما باید با سایر کشورهای در حال توسعه صحبت کنیم و تصمیم بگیریم که چه کار کنیم.» سوزانا محمد، وزیر فلسطینی‌الاصلِ محیط زیست کلمبیا در پاسخ به این سوال که آیا این خروج اعتراضی بود یا خیر، به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت: «من این را نارضایتی می‌نامم و ما بسیار ناراضی هستیم.» با بالا گرفتن تنش‌ها، فعالان آب و هوا همچنین جان پودستا، فرستاده آب و هوای ایالات متحده را هنگام خروج از اتاق جلسه، مورد انتقاد قرار دادند. آنها ایالات متحده را به پرداخت نکردن سهم خود متهم کردند و گفتند که آمریکا در حال سوزاندن سیاره است.
مختار بابایف، رئیس کاپ، در جلسه آخر شب شنبه پس از خروج گفت: «من می‌دانم که هیچ یک از ما نمی‌خواهیم باکو را بدون نتیجه خوب ترک کنیم.» بعدا روز شنبه، نمایندگان اتحادیه اروپا، ایالات متحده و سایر کشورهای ثروتمند به‌طور مستقیم با کشورهای در حال توسعه در تلاش برای دستیابی به توافقی دیدار کردند. کشورهای در حال توسعه ثروتمندان را متهم کرده‌اند که تلاش می‌کنند از طریق جنگ فرسایشی به راه‌حل خود برسند؛ این یعنی «بسته کمک‌های مالی کوچک‌تر». در این میان کشورهای جزیره‌ای کوچک که به‌ویژه در برابر اثرات تغییرات آب و هوایی آسیب‌پذیرتر هستند، ریاست آذربایجان را مورد انتقاد قرار دادند و میزبان را متهم به نادیده گرفتن آنها در طول مذاکرات کردند. مضاف بر اینکه رئیس‌جمهور این کشور در اجلاس رهبران گروه کاپ از سوخت‌های فسیلی دفاع کرد و آن را لطف بزرگ طبیعت خواند؛ درحالی‌که بزرگ‌ترین منبع مشکل‌ساز در تغییرات آب و هوایی سوخت‌های فسیلی هستند.